Diocesane studiedag ‘Orgelmuziek voor hoogfeesten’

Welke orgelmuziek is er beschikbaar voor hoogfeesten als Pinksteren, Sacramentsdag en Drievuldigheidszondag? Op deze vraag ging organist Aart de Kort in met zijn lezing tijdens de studiedag ‘Orgelmuziek voor hoogfeesten’ van de Diocesane Instelling voor liturgische muziek St.-Gregorius (DISG). Zo’n dertig organisten uit parochies van het bisdom Rotterdam kwamen samen op 6 april in de kerk St. Paulus Bekering in Capelle a/d IJssel om inspiratie op te doen voor het spelen van passende orgelmuziek in de liturgieviering tijdens hoogfeesten.

“Elk hoogfeest heeft zijn eigen ‘tune’ zou je kunnen zeggen: een eigen muzikale kleur”, vertelt Richard Bot, voorzitter van de DISG. “Organisten hebben de taak om mensen in de juiste gemoedstoestand te brengen voor het geestelijke woord dat in de viering tot hen gesproken wordt. Zo roept de melodie van ‘Wij komen tezamen’ of ‘Stille nacht’ direct Kerstmis op. Maar wat de juiste muziek moet zijn bij hoogfeesten als Sacramentsdag of Drievuldigheidszondag, is bij veel organisten minder bekend.” 

Om uit te leggen hoe muziek liturgisch functioneel kan zijn, vergelijkt Richard Bot het met muziek in een winkel: “Uit onderzoek blijkt dat muziek in een winkel ook functioneel werkt. Als je muziek hoort tijdens het winkelen en die muziek stelt je op je gemak, dan ben je eerder geneigd iets te kopen. Als je binnenkomt in een kerk en het is er doodstil, dan is dat ook anders dan wanneer er muziek klinkt. En als die muziek ook nog eens de juist sfeer oproept, bijvoorbeeld van Sacramentsdag, dan vallen de kwartjes op z’n plek zou je kunnen zeggen.”

Organisten spelen doorgaans muziek voorafgaand aan de viering, tijdens de offerande of communie en na afloop van de viering  of als voorbereiding op het gezangen bij de intrede, offerande, en communie.. “Wil die muziek liturgisch functioneel zijn, dan maak je als organist daarin een koppeling met de vocale muziek die tijdens die liturgieviering klinkt”, legt Bot uit. “Door de eeuwen heen is dat altijd al zo geweest. Bach schreef bijvoorbeeld het Komm Schöpfer Gott  Heiliger Geist (=‘Veni Creator Spiritus)’. Als hij dan een variatie daarop speelde, dan herkenden mensen dat als muziek die hoort bij het hoogfeest van Pinksteren.” 

Inleider Aart de Kort is organist van de Kathedraal HH. Laurentius en Elisabeth te Rotterdam en pianist bij de balletafdeling van het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Aan het einde van de studiedag gaf hij een mini-orgelconcert waarin hij enkele complete muziekstukken speelde van de voorbeelden die hij eerder in zijn lezing aanhaalde.

Ook ontvingen de deelnemers een hand-out met daarin een omschrijving van een aantal hoogfeesten en suggesties voor muziekstukken die daarbij passen. Ook staat er een lijst in met ‘vindplaatsen van muziek’. Richard Bot: “Het is vaak lastig om zelf muziekstukken te zoeken. Lang niet alles is vindbaar op internet. Veel muziek is ook auteursrechtelijk beschermd. Als organisten kunnen snuffelen en inkijken, werkt dat het beste. Daarom informeren we mensen graag over winkels waar je bladmuziek voor orgel kunt vinden.”

“Orgel spelen tijdens vieringen, je talent en gave om muziek te maken en beschikbaar stellen aan de geloofsgemeenschap is echt een roeping”, zegt Richard Bot. De studiedag heeft plaats in het Jaar van de Roepingen van het bisdom Rotterdam. “Organisten die naar de studiedag toekwamen laten ook zien dat het een roeping is: ze zijn bereid een studiedag te volgen om zich te scholen en daarmee serieus vorm te geven aan die roeping.